เจาะลึกโลกของรอก เชือก โซ่ หรือสลิง อะไรเหมาะกับงานยกจริง ๆ?

ขาเครน COME UP CRL-2511 ยกได้ 500 kg.

28,220 บาท

รอกโซ่ ELEPHANT C-21-0.5 ขนาด 1/2 TON

4,100 บาท

รอกโยกโซ่ TOHO HSH-10 ขนาด 1 ตัน

2,500 บาท

รอกโยกโซ่ ELEPHANT YA-100 ขนาด 1 TON

7,680 บาท

ตะขอสับโซ่ TOHO G80 ขนาด 5/8 นิ้ว 8.2 ตัน

640 บาท

รอกโซ่ไฟฟ้า ELEPHANT DA-3 - 3 T/ 380V (6ม.)

88,800 บาท

เคยสังเกตกันไหมคะว่า รอก นั้นมีหลายแบบมาก บางงานใช้ รอกเชือก บางงานใช้ รอกโซ่ แล้วก็มีบางที่ใช้ รอกสลิงเหล็ก น้องช่างเองตอนแรกก็งงค่ะ ว่า “มันต่างกันยังไง?” รอก ก็คือ รอก ไม่ใช่เหรอ?

แต่พอเริ่มสนใจจริง ๆ ไปคุยกับช่างบ้าง ลองค้นคว้าด้วยตัวเองบ้าง ถึงได้รู้เลยค่ะว่า การเลือก เชือก โซ่ หรือสลิง มันไม่ใช่เรื่องสุ่มสี่สุ่มห้า จะเอาเป็นอันไหนมาใช้ก็ได้นะ เพราะ “วัสดุที่ใช้” นี่แหละ มีผลโดยตรงต่อ น้ำหนักที่ยกได้ ความปลอดภัย และอายุการใช้งาน ของรอก

วันนี้น้องช่างเลยจะมาเล่าให้ฟัง ว่า รอกเชือก, รอกโซ่, รอกสลิง แตกต่างกันยังไง วัสดุไหนเหมาะกับงานแบบไหน และสุดท้าย…เวลาจะเลือกใช้จริง ๆ เราควรดูอะไรเป็นหลัก

รอกเชือก – เล็ก เบา คล่องตัว

รอกเชือก ถือเป็น “รอกเบสิค” ที่ใกล้ตัวและเข้าถึงง่ายที่สุดเลยค่ะ เจอได้ตั้งแต่ตลาดนัดอุปกรณ์ช่าง ไปจนถึงร้านวัสดุทั่วไป และยังเป็น รอก ที่หลายบ้านมีติดไว้ใช้งานยามจำเป็น

• ใช้ เชือกไนลอน/โพลีเอสเตอร์ เป็นตัวรับแรง ซึ่งขึ้นชื่อเรื่องความเหนียวและยืดหยุ่น
• รับน้ำหนักได้ราว 100–300 กก. แล้วแต่รุ่นและขนาดเชือก
• โครงสร้างไม่ซับซ้อน เคลื่อนย้ายง่าย ราคาถูกที่สุดในบรรดา รอก

ข้อดี

• เหมาะกับงานเบา ๆ เช่น ยกกระสอบ ยกของขึ้นชั้นสอง หรือพกไปแคมป์กลางป่า
• ใช้ง่าย ไม่ซับซ้อน มือใหม่ก็ใช้ได้ทันที ไม่ต้องมีทักษะมาก่อน
• น้ำหนักเบา เก็บง่าย พกใส่ท้ายรถก็ไม่เปลืองพื้นที่

ข้อจำกัด

• เชือกเสื่อมสภาพไว เจอแดดหรือความชื้นนาน ๆ จะเปราะและขาดง่าย ต้องคอยตรวจสอบ
• ไม่เหมาะกับงานหนักหรือของมีคม เพราะอาจตัดเชือกได้ทันที
• เวลาใช้งานนาน ๆ เชือกอาจเกิดการยืดตัว ทำให้แรงดึงไม่คงที่เหมือนเดิม

รอกโซ่ – ถึก อึด เหมาะกับงานกลางถึงงานหนัก

เวลาพูดถึงงานอู่หรืองานโรงงาน ส่วนใหญ่จะใช้ รอกโซ่ ค่ะ เพราะโซ่เหล็กมีความแข็งแรงและไว้ใจได้ในระดับที่รอกเชือก เทียบไม่ติดเลย

• ใช้ โซ่เหล็กคุณภาพสูง เป็นตัวรับแรง มักชุบแข็งหรือเคลือบสารกันสนิมเพื่อยืดอายุการใช้งาน
• รับน้ำหนักได้ตั้งแต่ 500 กก. จนถึงหลายตัน เรียกได้ว่าเป็นตัวเลือกกลาง ๆ ที่ข้ามเส้นจากงานเบาไปสู่งานหนักได้สบาย
• ต้องมีการดูแล เช่น หยอดน้ำมันเป็นประจำ และตรวจสภาพข้อโซ่ว่ามีการสึกหรือบิดงอหรือไม่

ข้อดี

• แข็งแรงมาก ทนแรงเสียดสีและแรงกระชากได้ดี ไม่ขาดง่าย
• เหมาะกับงานที่ต้องยกซ้ำ ๆ เช่น ยกเครื่องยนต์ ยกเหล็ก หรือโครงสร้างชิ้นใหญ่ในโรงงาน
• ใช้งานได้ทั้งในแนวตั้งและบางครั้งใช้ลากในแนวนอนได้ด้วย

ข้อจำกัด

• น้ำหนักตัว รอก เองมาก เคลื่อนย้ายไม่สะดวกเหมือน รอกเชือก
• ถ้าไม่ดูแล โซ่จะขึ้นสนิมไว โดยเฉพาะในที่ชื้นหรือกลางแจ้ง ทำให้เสี่ยงขาดหรือทำงานฝืด
• การซ่อมบำรุงยากกว่า รอกเชือก ต้องเปลี่ยนโซ่ทั้งเส้นหากมีความเสียหายร้ายแรง

รอกสลิง – ของหนักระดับอุตสาหกรรม ต้องยกให้เขา

รอกสลิง เปรียบเหมือนพระเอกของวงการยกของหนักจริง ๆ ค่ะ เพราะถูกออกแบบมาให้รับแรงระดับมหาศาล เห็นตัวใหญ่ ดูซับซ้อน แต่เบื้องหลังคือความปลอดภัยและความมั่นใจที่ไม่มีใครแทนได้

• ใช้ สลิงเหล็กถักเป็นเกลียว ที่ผ่านการอบชุบและออกแบบเฉพาะเพื่อทนแรงดึงได้สูง
• รับน้ำหนักได้ตั้งแต่ หลายตันขึ้นไป เรียกได้ว่าเอาไว้ยกสะพานทั้งเส้นก็ยังมีใช้
• เหมาะกับงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ ก่อสร้าง ตึกสูง ท่าเรือ หรือแม้แต่โรงงานที่ต้องเคลื่อนย้ายวัตถุดิบหนัก ๆ ทุกวัน

ข้อดี

• แข็งแรงที่สุดในบรรดา รอก ทั้งสามประเภท ใช้กับงานที่ไม่สามารถเสี่ยงได้
• รองรับได้ทั้งงานยกแนวตั้งและลากแนวนอนของที่น้ำหนักมหาศาล
• ทนต่อแรงดึงและแรงกดมหาศาล ใช้ต่อเนื่องนาน ๆ ก็ยังไว้ใจได้
• เมื่อใช้อย่างถูกวิธี จะช่วยลดจำนวนแรงงานและเพิ่มความปลอดภัยอย่างมาก

ข้อจำกัด

• ต้องตรวจสอบสม่ำเสมอว่ามีเส้นลวดแตกหรือสึกหรอหรือไม่ เพราะเส้นเดียวที่พลาดอาจส่งผลต่อทั้งงาน
• ต้องหล่อลื่นและบำรุงรักษาอย่างจริงจังเพื่อป้องกันสนิมและยืดอายุการใช้งาน
• ราคาสูงและติดตั้งยากกว่าแบบอื่น จึงเหมาะกับหน่วยงานหรือโครงการใหญ่ ๆ มากกว่าบ้านทั่วไป

แล้วทำไมต้องมีทั้ง เชือก โซ่ และสลิง?

นี่แหละค่ะคือจุดที่หลายคน—รวมถึงน้องช่างเองในตอนแรก—ก็สงสัยมาตลอด ว่าทำไมต้องมีให้เลือกหลายแบบ มันไม่ซ้ำซ้อนเกินไปเหรอ? แต่พอได้ศึกษาลึก ๆ ถึงเข้าใจว่า… วัสดุแต่ละแบบมี “ลักษณะเด่น” และข้อจำกัดต่างกันไป เหมือนเครื่องมือที่ออกแบบมาเฉพาะงานเลยค่ะ

• เชือก → น้ำหนักเบา เคลื่อนย้ายสะดวก เหมาะกับงานเบา ๆ หรือชั่วคราว เช่น ยกของขึ้นชั้นสอง ขนของเล็ก ๆ ไปแคมป์ หรือใช้ในบ้าน
• โซ่ → ถึก อึด รับแรงได้เยอะ เหมาะกับงานกลางถึงงานหนักในอู่รถหรือโรงงาน เช่น ยกเครื่องยนต์หรือเหล็กชิ้นใหญ่ ๆ
• สลิง → แข็งแรงที่สุด ใช้กับงานที่พลาดไม่ได้ เช่น งานอุตสาหกรรม ก่อสร้าง หรือยกของหนักระดับหลายตัน

ลองเปรียบเทียบให้เห็นภาพ…เหมือนกับการเลือกรองเท้าเลยค่ะ จะไปวิ่งมาราธอนทั้งทีใส่รองเท้าแตะก็คงไม่ไหว หรือจะไปปีนเขาแต่ใส่ส้นสูงก็ไม่รอด ฉันใดก็ฉันนั้น จะเอา รอกเชือก ไปยกเครื่องยนต์ก็ไม่ต่างจากหายนะที่รออยู่! เลือกให้ถูกตั้งแต่ต้น ชีวิตและงานก็ง่ายขึ้นเยอะเลยค่ะ เลือกวัสดุ รอก ให้ถูกงานก็เหมือนเลือกคู่หูที่ไว้ใจได้ ทำให้ทั้งปลอดภัยและสบายแรง

ใช้ผิดงาน = อันตราย

ลองนึกภาพดูนะคะ ถ้าเอาของไม่เหมาะไปจับคู่กับงานก็เหมือนใส่รองเท้าผิดประเภทเลยค่ะ ผลลัพธ์ไม่ใช่แค่ไม่สะดวก แต่ยังเสี่ยงอันตรายด้วย

• เอา รอกเชือก ไปยกของหนักเกินกำหนด → เสี่ยงเชือกขาดทันที ของอาจตกลงมาได้
• เอา รอกโซ่ ไปใช้นอกอาคาร แต่ไม่ดูแล → โซ่ขึ้นสนิมจนใช้งานไม่ได้ เสี่ยงอุบัติเหตุจากการขาดหรือสะดุด
• เอา รอกสลิง ไปใช้ในบ้าน → เกินความจำเป็น เสียทั้งเงินและแรงติดตั้ง แถมบางครั้งอาจทำให้พื้นที่รกและอันตรายมากขึ้นแทนที่จะปลอดภัย

การดูแลรักษา รอก แต่ละแบบ

รอก แต่ละประเภทก็เหมือนคนค่ะ มีนิสัยและจุดอ่อนไหวต่างกัน ถ้าดูแลถูกวิธีจะอยู่กับเราได้นานและปลอดภัย

• เชือก → เก็บพ้นแดดและน้ำเสมอ เพราะรังสียูวีจะทำให้เชือกกรอบและเปราะง่าย ความชื้นก็ทำให้เชื้อรากินเนื้อเชือกได้ ตรวจหารอยขาดหรือเส้นที่เริ่มยุ่ยทุกครั้งก่อนใช้งาน และควรเปลี่ยนใหม่ทันทีถ้าเริ่มเห็นรอยแตก ไม่ควรคิดว่า "ยังพอทนได้" เพราะเชือกที่ขาดกลางงานอันตรายกว่าที่คิด
• โซ่ → ต้องหยอดน้ำมันอย่างสม่ำเสมอเพื่อป้องกันสนิม โดยเฉพาะถ้าใช้งานกลางแจ้งหรือในที่อับชื้น ควรตรวจสอบข้อโซ่ทุกข้อว่ามีรอยสึก รอยบิดงอ หรือเริ่มฝืดหรือไม่ หากพบปัญหาอย่าฝืนใช้เด็ดขาด เพราะโซ่ที่ขาดกลางงานมีโอกาสทำให้เกิดอุบัติเหตุรุนแรงได้
• สลิง → แม้จะแข็งแรงที่สุด แต่ก็ต้องการการดูแลมากที่สุดเช่นกัน ตรวจดูรอยแตกหรือเส้นลวดที่เริ่มโผล่ทุกครั้ง หล่อลื่นอย่างสม่ำเสมอเพื่อป้องกันสนิมและลดการสึกหรอ หากมีเส้นลวดแตกมากเกินไปควรเปลี่ยนใหม่ทันที เพราะการปล่อยไว้คือความเสี่ยงใหญ่ในงานยกของหนัก

สรุปสั้น ๆ คือ อย่ามองว่าเป็นเรื่องจุกจิก การดูแลประจำวันนี่แหละคือเกราะป้องกันชั้นแรก ที่ทำให้งานราบรื่นและชีวิตปลอดภัยค่ะ

สรุปจากน้องช่าง

จริง ๆ แล้ว ไม่มี รอก แบบไหนที่ดีที่สุดตลอดกาล แต่มีแค่ “รอก ที่เหมาะกับงาน” เท่านั้นค่ะ น้องช่างอยากชวนมองง่าย ๆ ว่าเหมือนกับการเลือกเครื่องมือทำครัวหรือรองเท้า เราต้องเลือกให้ตรงกับสถานการณ์ ไม่ใช่ว่ามีอันเดียวแล้วจะใช้ได้ทุกงาน

• งานเบา ๆ ในบ้าน → รอกเชือก เบา คล่องตัว ยกของไม่เกินไม่กี่ร้อยกิโล
• งานกลาง เช่น ยกเครื่องยนต์ในอู่ → รอกโซ่ แข็งแรง อึดทน ยกซ้ำ ๆ ได้สบาย
• งานใหญ่ในโรงงานหรือไซต์ก่อสร้าง → รอกสลิง ที่ออกแบบมาเพื่อยกของมหาศาลหลายตัน

เพราะฉะนั้นก่อนจะซื้อหรือใช้ รอก สักตัว ลองถามตัวเองก่อนว่า “จะยกอะไร? หนักแค่ไหน? ใช้ที่ไหน?” คำถามง่าย ๆ สามข้อนี้คือเข็มทิศที่ช่วยให้คุณเลือกได้ตรงงานจริง ๆ

น้องช่างสรุปสั้น ๆ ว่า เลือก รอก ให้ถูกตั้งแต่แรก = งานง่ายขึ้น ปลอดภัยขึ้น และไม่เสียแรงเปล่าแน่นอนค่ะ