ทำไม ดอกไขควง บางรุ่นมีสองหัว แล้วใช้กับเครื่องมือต่างกันไหม?

ชุดดอกไขควงทอกซ์กระแทก 1/4 นิ้ว SATA 59623 ขนาด T15x29 mm แพ็ค 10 ชิ้น

220 บาท

ดอกไขควง MAKITA ขนาด 2 X 65 มิล รุ่น A49579 (6 ดอก) (Made in Japan)

590 บาท

ดอกไขควงแฉก Wera 855/4 TZ PZ1 x 50 mm SB Pozidriv 05134384001 ชุด 2 ชิ้น

260 บาท

ชุดดอกไขควง BOSCH 91ชิ้น V-line 2607017402

1,450 บาท

ชุดข้อต่อดอกไขควง BOSCH 2 608 522 377 (11 ชิ้น) 300 มม.

240 บาท

ดอกไขควงหัวสี่เหลี่ยม MONTANA MB-65140 เบอร์ SQ3 ยาว 5.1 cm

55 บาท

เรียกได้ว่า ดอกไขควง เป็นหนึ่งในอุปกรณ์ช่างที่เราพบเจอได้บ่อยมาก ๆ ทั้งในร้านขายเครื่องมือ หรือร้ามซ่อมต่าง ๆ ก็ตาม ทุกคนน่าจะรู้ดีอยู่แล้วใช่ไหมครับ? ว่าดอกไขควงที่เอาไว้ใช้กับสกรูนั้นมีหลากหลายมาก และเรามักโฟกัสไปที่ชนิดของหัวดอก เช่น หัวแฉกเอย หัวแบนเอย หรือที่กำลังเป็นที่นิยมอย่างหัวทอร์กซ์

แต่การเลือกดอกไขควงมาใช้กับเครื่องมือนั้น มันมีมากกว่าแค่ชนิดของสกรูที่ใช้ หรือการเลือกหัวให้ถูก และสิ่งที่เราจะมาพูดถึงกันในบทความนี้ คือคุณสมบัติด้านความสะดวก ที่มอง ๆ ดูแล้ว อาจส่งผลโดยตรงกับการใส่ดอกดอกนั้น กับเครื่องมือ อย่างไขควง หรือสว่านไฟฟ้า คำถามที่ผมจะถามคือ เคยเห็นดอกไขควง ที่เป็นก้านสองหัวทั้งต้น และปลาย ไหมครับ? แล้วสงสัยกันไหมว่า ทำไมเขาถึงออกแบบมาอย่างนี้ แล้วแบบนี้มั้นจะใส่แน่นกับหัว Hex ทั่วไป หรือหัวจับสว่านได้ยังไงล่ะ?

ผมอดถามตัวเองไม่ได้ครับว่า ทำไมดอกไขควงบางตัวมันถึงมีหัวเดียว แค่แฉก หรือแบนเรียบ ๆ แต่บางรุ่นกลับทำเป็น “สองหัว” อยู่ในแท่งเดียวกัน ซึ่งตอนที่เห็นครั้งแรกผมก็มองว่ามันเท่ดี แต่คำถามก็ตามมาทันทีครับ ว่า ดอกไขควงสองหัวแบบนี้มันใช้ยังไง ใส่กับเครื่องมือได้เหมือนกัน หรือเปล่า? ในบทความนี้ผมเลยอยากชวนมาเจาะลึกแบบทีละมุมครับ ว่าจริง ๆ แล้วดอกไขควงที่ทำมาให้มีสองหัวนั้น มีเหตุผลเบื้องหลังอะไรบ้าง และมันสะดวก หรือมีข้อจำกัดยังไง 

ดอกไขควง คืออะไร? ทำไมถึงสำคัญนัก 

ก่อนจะไปที่คำถามหลัก ผมว่าลองย้อนกลับมาเริ่มกันที่พื้นฐานกันก่อนครับ “ดอกไขควง” ก็คือส่วนที่ใช้ต่อเข้ากับไขควงหรือสว่านไฟฟ้า เพื่อขันน็อต หรือสกรู ซึ่งถ้าไม่มีเจ้าดอกนี้ เครื่องมือก็ขันสกรูไม่ได้เลยครับ

ประเภทหัวที่เราเจอกันบ่อยแบบคร่าว ๆ 

• หัวแฉก (Phillips PH) ใช้กันทั่วไปในงานบ้าน งานไม้

• หัวแบน (Slotted) คลาสสิกสุด ๆ เจอมานานที่สุด

• หัวดาว/ทอร์กซ์ (Torx T) เอาไว้ขันงานที่ต้องการแรงสูง

• หัว Robertson (Square) ใช้กับงานเฟอร์นิเจอร์ในบางประเทศ

• หัวพิเศษ อย่าง Hex หรือ Tri-wing สำหรับอุปกรณ์เฉพาะ 

ผมเชื่อว่าใครก็ตามที่เคยไขสกรูผิดหัว ต้องเคยเจอปัญหา “น็อตบาน” หรือ “หัวดอกเสีย” กันมาบ้าง ซึ่งตรงนี้แหละครับที่ทำให้ดอกไขควงมีความหลากหลายมาก 

แล้ว ดอกไขควง สองหัวคืออะไร? 

ดอกไขควงสองหัว (Double-Ended Screwdriver Bit) คือดอกที่มีหัวขันทั้งสองด้านในแท่งเดียวกัน หลาย ๆ ครั้ง จะเป็นแบบเดียวกันทั้งสองด้าน โดยหลักการคือ เมื่อด้านหนึ่งทู่ หรือบิ่นแล้ว เราจะสามารถสลับไปใช้อีกด้าน โดยเอาด้านที่บิ่นไปใส่กับหัวจับแทน

บางครั้งอาจมีดอกไขควงสองหัวประเภทที่แต่ละด้านนั้นเป็นหัวคนละชนิดกัน สมมติด้านหนึ่งเป็นแฉก PH2 อีกด้านเป็นแบน 5.5 มม. พอใช้งานด้านหนึ่งเสร็จ ก็สามารถพลิกไปใช้อีกด้านได้ เปลี่ยนหัวขันใหม่ได้ โดยไม่ต้องพกหลายดอกให้ยุ่งยาก 

จุดเด่นของ ดอกไขควง สองหัว

• ประหยัดพื้นที่ บางรุ่นแค่แท่งเดียว ก็ใช้งานได้สองแบบ

• เปลี่ยนเร็ว หมุนกลับด้าน ก็พร้อมขันต่อได้

• มีความทนทาน เพราะเป็นเหล็กชิ้นเดียวทั้งหมด 

ทำไมต้องทำเป็นสองหัว? แค่ความสะดวก หรือมากกว่านั้น?

อย่างที่ผมได้พูดไปในเกริ่นนำ ดอกไขควงสองหัวมันดูเท่ และหลาย ๆ อาจคิดว่ามันไม่ได้จำเป็นอะไรขนาดนั้น ถ้ามองเผิน ๆ อาจจะแค่ทำให้งานสะดวก ไม่ต้องพกหลายดอก หรือการมีดอกสองด้านนั้นเปรียบเหมือนแค่การได้ “ของแถม” แต่ผมว่าจริง ๆ แล้ว เหตุผลที่ดอกไขควงออกมาแบบมาอย่างงี้ มีมิติมากกว่านั้นครับ มาดูกันดีกว่าว่ามีอะไรบ้าง 

เรื่องการใช้งานจริง 

ลองนึกภาพว่าคุณกำลังติดตั้งแอร์บนบันได สูงเกือบสองเมตร แล้วไม่สะดวกพกดอกไขควงขึ้นไปได้หลายชิ้น ถ้าจำเป็นต้องสลับไปใช้ดอกไขควงอีกชนิด คุณจะต้องเสียเวลาในการลงไปค้นดอกใหม่ในกล่องเครื่องมือ

เวลาช่างอยู่ในพื้นที่แคบ ๆ อย่างบนบันได หรือในตู้คอนโทรลไฟฟ้าแบบนี้แหละครับ ที่การเปลี่ยนดอกไปมาอาจไม่สะดวก การมีดอกไขควงสองหัวช่วยแก้ปัญหาเหล่านี้ได้ เรื่องแบบนี้อาจจะดูเป็นเรื่องเล็กนะครับ แต่สำหรับหลาย ๆ คน พอเจอเจริง ๆ ถ้ามีอันเดียวที่แค่สลับได้ มันช่วยลดแรงได้มาก

ด้านต้นทุน และการพกพา 

ถ้าถามว่าอะไรสำคัญรองลงมาจากการใช้งาน เป็นผม ผมคงตอบว่าต้นทุนนี่แหละครับ โดยเฉพาะถ้าเป็นผู้ใช้ทั่วไปไม่อยากซื้อดอกไขควงเยอะ อยากมีอันเดียว แบบใช้ดี ๆ ใช้นาน ๆ การรวมสองหัวในแท่งเดียว อาจตอบโจทย์ความ “คุ้มค่า” ได้เป็นอย่างดีครับ ทั้งเรื่องเงิน และพื้นที่ภายในกล่องเครื่องมือ

การออกแบบของผู้ผลิต 

อันนี้คือสิ่งที่ผู้ผลิตหลาย ๆ แบรนด์ “ตั้งใจ” ทำเพื่อตอบโจทย์ตลาดในปัจจุบันครับ เช่นชุด DIY ที่ขายในห้าง ก็มักมีดอกสองหัวเพื่อให้ผู้ใช้ทั่วไปเอาไปใช้ได้เลยทันที 

ดอกไขควง สองหัว ใช้กับเครื่องมือได้ เหมือนดอกหัวเดียวไหม? 

มาถึงตรงนี้ เราได้รู้จักดอกไขควงสองหัวในแบบที่ลึกขึ้นกันไปแล้ว เรามาดูการใช้งานกันบ้างดีกว่าครับ หลายคนอาจสงสัยว่าถ้าดอกไขควงมีสองหัว แบบนี้จะใช้ได้เหมือนกันไหม? เช่นในกรณีจะเอาดอกสองหัวมาใช้กับสว่าน อย่างผม ก็เคยสงสัยว่า ตัวจับสว่านทั่วไปมันจะใช้ดอกไขควงแบบนี้ได้ดีไหม

คำตอบคือ ได้เกือบทั้งหมดครับ เหมือนกับดอกไขควงทั่วไปเลย แต่ก็ยังมีรายละเอียดบางอย่างที่ต้องรู้ก่อนใช้ ซึ่งเราจะมาดูกันโดยเจาะจงที่เครื่องมือแต่ละประเภท

ใช้กับไขควงมือ 

เมื่อพูดถึงไขควงมือ ที่ไม่ได้ใช้แรงบิดจากมอเตอร์ หรือแรงกระแทกใดๆ ในการขัน หรือไม่จำเป็นต้องคลายสกรูแน่นมาก ๆ แน่นอนว่าใช้ได้ครับ เพียงแค่เสียบเข้ากับด้ามไขควงที่รองรับการเปลี่ยนดอกไขควงได้ แต่ข้อควรระวังคือ ความยาวอาจมากกว่าดอกหัวเดียวเล็กน้อย

ใช้กับไขควงไฟฟ้า/สว่านไฟฟ้า 

ส่วนใหญ่ใช้ได้ไม่มีปัญหาครับ ถ้าเป็นหัวจับดอกที่รองรับ เช่น หัวจับแบบเสียบเร็ว (Hex) หรือหัวสว่านสามขาทั่วไป (3-Jaw Chuck) แต่ควรเลือกความยาวที่เหมาะสม เพราะบางครั้งดอกไขควงสองหัวอาจมีความยาวมากกว่าดอกหัวเดียว

แต่พูดถึงเครื่องมืออย่าง ไขควงกระแทก (Impact Driver) เจ้านี่ออกแบบมาเพื่อส่งแรงบิดสูง ๆ พร้อมแรงกระแทกเสริม ถ้าเราเอา ดอกไขควงสองหัว ที่ไม่ได้ออกแบบมาเพื่อทนแรงกระแทกมาใช้งาน บอกเลยว่ามีโอกาสพังง่ายมากครับ บางทีขันไปได้ไม่กี่ที ดอกอาจจะบิดงอ หัวแตก หรือหักครึ่งกลางคัน ดังนั้นถ้าจะใช้ดอกไขควงสองหัวกับไขควงกระแทก ก็ใช้หลักการเดียวกับการเลือกดอกไขควงสำหรับไขควงประเภทนี้ คือดูว่า เป็น Impact Grade หรือดอกไขควงกระแทกนั่นเอง 

แล้วมันมีข้อเสียบ้างไหม? 

แน่นอนครับว่าดอกไขควงสองหัว มันทั้งสะดวก ดูเท่ และช่วยให้งานบางอย่างเร็วขึ้นจริง แต่เช่นเดียวกับเครื่องมือ และวัสดุทุกประเภท มันก็มีข้อจำกัดเหมือนกันครับ เรามาดูกันคร่าว ๆ ดีกว่าว่าข้อจำกัดเหล่านี้มีอะไรบ้าง

• อาจไม่มีแบบสั้นเหมือนกับดอกหัวเดียว เพราะต้องเผื่อความยาวให้ทั้งสองด้าน

• บางครั้งเปลี่ยนยากกว่า ต้องดึงออกจาก หัวจับ เพื่อกลับหัว

• ถ้าด้านหนึ่งหัก อีกด้านก็อาจใช้งานไม่ได้ เพราะด้านที่หัก คือด้ามจับ

• ใช้กับพื้นที่แคบไม่สะดวก เพราะหัวที่ไม่ได้ใช้ก็ยังยื่นอยู่

ดอกไขควง สองหัว เหมาะกับใคร? 

การมี “สองหัว” เป็นการออกแบบที่มีเป้าหมายครับ คำถามก็คือ แล้วใครกันแน่ที่ควรใช้ดอกไขควงสองหัว? มันเหมาะกับช่างมืออาชีพที่ต้องทำงานทุกวัน หรือคนทั่วไปที่แค่มีเครื่องมือไว้ซ่อมบ้านบ้างเป็นครั้งคราวก็ใช้ได้เหมือนกัน? สำหรับผม มันเป็นอุปกรณ์ที่ใช้ได้แทบทุกงานถ้าเป็นงานทั่วไป ที่ไม่ได้เน้นดอกอย่างใดอย่างหนึ่งมากครับ เช่น 

• ช่างไฟ/ช่างแอร์ ที่ต้องสลับขันแฉก-แบนบ่อย ๆ

• งานภาคสนาม ที่ต้องพกเครื่องมือให้น้อยที่สุด

• ผู้ใช้ทั่วไปในบ้าน ที่อยากมีตัวเดียวจบ

แต่ถ้าเป็นงานที่ต้องการความเฉพาะทาง หรืองานที่ใช้ขันสกรูชนิดเดียวยาว ๆ เช่น งานเฟอร์นิเจอร์ งานประกอบเครื่องจักรใหญ่ ๆ ผมว่าเลือกใช้ดอกไขควงหัวเดียวคุณภาพสูง จะคุ้มกว่าครับ ตัดปัญหาเรื่องดอกยาวเกินไป หรือการต้องคอยดึงเข้าออกเพื่อสลับ 

แล้วจะเลือกซื้อยังไงให้คุ้ม? 

• เลือกตามประเภทหัวทั้งสองด้าน ดูว่างานที่ทำบ่อย ๆ ใช้หัวแบบไหน เช่น ถ้างานไฟบ้าน ใช้แฉก-แบนก็คุ้ม ถ้าเป็นหัวชนิดเดียวกัน เมื่อหัวหนึ่งทู่ แต่ไม่หัก ก็เปลี่ยนไปใช้อีกด้านได้

• เลือกตามความยาว มีทั้งสั้น 50 มม. ยาว 65 มม. หรือยาวพิเศษ 100 มม. ควรเลือกให้เหมาะกับพื้นที่การขัน

• เลือกตามวัสดุ ถ้างาน Impact ให้เลือกดอกไขควงที่ทำจาก S2 Steel หรือ HSS จะทนแรงบิดได้ดีกว่าครับ 

สรุป 

ท้ายที่สุด ผมว่า ดอกไขควงสองหัว ใช้แทบไม่ต่างกับดอกทั่วไปเลยครับ และไม่ใช่สิ่งที่ดีกว่า หรือแย่กว่า แต่เป็น “ทางเลือก” ที่ช่วยให้การทำงานสะดวกขึ้นในสถานการณ์จริงครับ

สำหรับผมเอง ผมว่าการพกดอกสองหัวติดกล่องเครื่องมือไว้ มันช่วยให้ทำงานเร็วขึ้น ยิ่งเวลาต้องทำงานบนบันได หรือที่คับแคบ ไม่ต้องคอยหาดอกอื่นมาเปลี่ยน แต่ในงานละเอียด หรือพื้นที่เล็ก ๆ ผมก็ยังคิดว่าการเลือกดอกหัวเดียวที่เหมาะเจาะ จะทำงานได้ง่ายกว่า เพราะไม่เกะกะครับ 

ถ้าคุณเจอ ดอกไขควง สองหัววางอยู่ในร้านเครื่องมือครั้งหน้า อย่าเพิ่งมองข้ามครับ มันไม่ได้มีไว้ดูเท่ และมันอาจเป็นพระเอกที่ช่วยให้งานของคุณง่ายขึ้นกว่าที่คิดก็ได้