เจาะลึก ดอกเจดีย์ ดียังไง ใช้ยังไง ทำอะไรได้บ้าง?

ใครที่คุ้นเคยกับงานช่าง จับถือสว่านทุกวันอยู่แล้ว คงจะรู้กันดีใช่ไหมครับว่าดอกสว่านมีหลายชนิดมาก? ด้วยความที่สว่านเป็นอุปกรณ์ที่ใช้เจาะวัดสุหลากหลาย เจาะรูหลายขนาด ในหลายกรณี สว่านจะเจาะอะไรได้ ไม่ได้ ไม่ได้ดูที่ตัวเครื่องแล้วครับ อยู่ที่ตัวดอกแทบจะทั้งหมดเลย ทำให้การออกแบบดอกสว่านต้องคำนึงถึงการใช้งานเป็นหลัก มีทั้งดอกอเนกประสงค์ และดอกเฉพาะทางเต็มไปหมด

แต่ถ้าผมจะบอกว่า มีดอกสว่านประเภทหนึ่ง ที่ไม่เหมือนดอกสว่านเลย แต่หลาย ๆ คน มีความเห็นตรงกันหมดว่า ควรมีไว้ในกล่องเครื่องมือล่ะ? ใช่แล้วครับ ผมกำลังพูดถึง ดอกเจดีย์ หรือที่เรียกว่าดอกสเต็ป (Step Drill Bit) นั่นเอง

เวลาไปเดินตามร้านขายเครื่องมือ หรือเปิดเว็บออนไลน์เกี่ยวกับอุปกรณ์ช่าง หลายคนน่าจะเคยเห็นเจ้า ดอกเจดีย์ อยู่ในแพ็คเกจที่ดูน่าสนใจ รูปร่างเป็นกรวยซ้อนกันเป็นขั้น ๆ คล้ายเจดีย์จนได้ชื่อนี้มา ครั้งแรกที่ผมเห็นดอกเจดีย์ ผมไม่รู้ด้วยซ้ำว่ามันใช้กับสว่าน นึกว่าเป็นอุปกรณ์วัดขนาดรู

สำหรับบางคนมันอาจดูเหมือนดอกเฉพาะทาง แต่ถ้าลองทำความรู้จักกับมันจริง ๆ จะรู้เลยครับว่าดอกเจดีย์คือหนึ่งในไอเท็มลับ สารพัดประโยชน์ ที่ช่วยแก้ปัญหาข้อจำกัดของดอกสว่านที่เป็นก้านทั่วไป หลายคนเห็นแล้ว อาจสงสัยว่ามันคืออะไร ใช้ทำอะไรได้บ้าง แล้วดีกว่าดอกสว่านทั่วไปตรงไหน ในบทความนี้เราจะมาดูกันครับว่าดอกเจดีย์นั้นมีประโยชน์ยังไง และใช้กับงานประเภทไหนบ้าง

ดอกเจดีย์ คืออะไร?

รูปร่างของดอกเจดีย์ถือว่าสะดุดตามาก ๆ เมื่อมองเผิน ๆ มันจะเป็นแท่งกรวยซ้อนชั้นเรียงต่อกันเป็นขั้นบันได ทำให้ภาษาอังกฤษถึงใช้คำว่า “สเต็ป” จุดเด่นของมันคือสามารถเจาะรูหลายขนาดด้วยดอกเดียว โดยการเจาะทีละขั้น เมื่อหมุนลึกขึ้น ตัวขั้นที่ใหญ่กว่าก็จะค่อย ๆ กัดวัสดุออกจนกลายเป็นรูขนาดตามที่ต้องการ

ดอกเจดีย์ ใช้ทำอะไรได้บ้าง? 

เคยไหมครับ ทำงานที่ต้องเจาะแผ่นวัสดุบาง ๆ อย่างแผ่นเหล็ก ให้ได้ขนาดรูที่เท่ากัน หรือวัสดุนั้นมีรูอยู่แล้ว แค่ต้องการขยายให้ใหญ่ขึ้นในขนาดเท่ากัน? หรือต้อง เจาะรูหลายขนาดโดยไม่ต้องเปลี่ยนดอกสว่านหลายดอกให้ยุ่งยาก? ฟังดูไม่ใช่เรื่องที่จะเจอบ่อย แต่สำหรับช่างไฟที่ต้องเดินสาย ติดตั้งอุปกรณ์ หรือช่างท่อแล้วล่ะก็ มันเป็นเรื่องใกล้ตัวกว่าที่คิดครับ

การเจาะรูหลายขนาดในงานชิ้นเดียว ถือเป็นเรื่องถนัดของดอกเจดีย์เลยครับ คุณจะเจาะรูเล็ก หรือค่อย ๆ ขยายรูให้ใหญ่ขึ้นก็ทำได้ง่าย ๆ ด้วยดอกเพียงดอกเดียวไม่ต้องเสียเวลาเปลี่ยนดอกใหม่หลายครั้ง

งานหลัก ๆ ของดอกเจดีย์ คืองานเจาะแผ่นโลหะบาง ๆ อย่างเหล็ก สแตนเลส อะลูมิเนียม หรือทองเหลืองนี่แหละคัรบ เพราะรูที่ได้ออกมากลมสวย ไม่ค่อยมีรอยบิดเบี้ยว เหมือนดอกสว่านเกลียวปกติ 

• เจาะรูทะลุหลายขนาด ทำได้ในดอกเดียว ไม่ต้องเปลี่ยนดอกใหม่

• เจาะรูขยายให้ได้ขนาดใหญ่ขึ้นได้อย่างง่ายดาย

• ใช้กับวัสดุหลากหลาย ไม่ทำให้แผ่นบางเสียรูปเท่ากับการใช้ดอกเกลียว

ข้อดี ที่ทำให้มันโดดเด่น 

พอรู้จักกับดอกเจดีย์แล้ว เรามาดูกันต่อดีกว่าครับว่าจุดเด่นของดอกสว่านตัวนี้ มีอะไรบ้าง เพราะข้อดีของมันมีมากกว่าที่คิด และบางข้อก็ช่วยให้งานง่ายขึ้น จนหลายคนไม่อยากกลับไปใช้วิธีเดิม ๆ อีกเลย

สิ่งที่ทำให้ดอกเจดีย์แตกต่างจากดอกสว่านแบบเกลียวทัวไป คือความสะดวก และผลลัพธ์ที่ได้ครับ ข้อแรกเลยคือ มันช่วยประหยัดเวลา และลดความยุ่งยาก ที่จะต้องถือดอกสว่านหลาย ๆ ดอก เพียงแค่ต้องเจาะไม่กี่รู มีแค่ดอกเดียวก็เจาะต่อเนื่องได้ทันที

สองคือรูที่ได้ออกมาเรียบ และกลม ขอบไม่บาน และเสี้ยนขอบน้อย สามคือความหลากหลาย ใช้งานได้ทั้งกับสว่านไฟฟ้า สว่านแท่น หรือสว่านไร้สาย และสุดท้ายคือความคุ้มค่าครับ ดอกเดียวครอบคลุมหลายขนาด ไม่ต้องซื้อหลายดอกเก็บไว้

ช่างไฟ และช่างติดตั้งหลายคน พูดเป็นเสียงเดียวกันว่า ข้อดีเหล่านี้แหละครับ ที่ทำให้ดอกเจดีย์กลายเป็นอุปกรณ์ที่พกติดตัวไปไซต์งานแทบทุกครั้ง ทั้งงานเล็ก งานใหญ่ เพราะมันช่วยให้มั่นใจได้ว่า ถ้าต้องเจาะ หรือขยายรูในวัสดุหลาย ๆ ประเภท เช่นต้องเดินสายไฟผ่านตู้สแตนเลสในโรงงาน หรือตู้อคริลิคในบ้าน การมีดอกเดียวที่ทำได้ทั้งหมด มันลดต้นทุนทั้งทั้งเวลา และค่าใช้จ่าย

ข้อจำกัด

พอพูดถึงข้อดีกันไปแล้ว บางคนอาจจะบอกว่า “งั้นก็ไม่ต้องมีดอกสว่านหลายๆ ดอกแล้วสิ ทำไมไม่ใช้ดอกเจดีย์กับทุกงานไปเลย?” แต่เดี่ยวก่อนครับ ดอกเจดีย์ถือเป็นดอกอเนกประสงค์ และตามกฏของธรรมชาติแล้ว ความอเนกประสงค์นี้ ก็ต้องแลกข้อจำกัดบางอย่าง เราได้พูดกันไปแล้วใช่ไหมครับว่ากับวัสดุบาง ดอกชนิดนี้คือพระเอก แล้วพอถึงตรงนี้ หลาย ๆ คนคงจะเดาได้แล้วครับว่า การที่มันใช้กับวัสดุบางได้ดีนั้น แปลว่าอะไร? ใช้ครับ จุดอ่อนของมันเลยคือวัสดุหนานั่นเอง!

ตัวอย่างเช่น ถ้าต้องเจาะเหล็กหนาหลายมิลลิเมตร ดอกเจดีย์อาจไม่สามารถกัดลงไปได้ลึกพอ และมีโอกาสที่ขอบรูจะไหม้ หรือสึกเร็วกว่าดอกเกลียวปกติ นอกจากนี้ถ้างานต้องใช้การเจาะที่แม่นยำในระดับความลึกคงที่ ดอกสว่านเฉพาะทางก็ยังเป็นตัวเลือกที่เหมาะสมกว่า

ดังนั้น การเลือกใช้งานดอกเจดีย์ควรเลือกให้ตรงกับจุดแข็งของมัน เช่น เจาะขยายรู เจาะแผ่นโลหะบาง หรือพลาสติก ไม้ก็ยังได้ถ้าเป็นแผ่นบางระดับ มิลลิเมตร แต่ถ้าเป็นงานเจาะโครงสร้างหนัก ๆ หรือวัสดุแข็งมาก ๆ ก็ยังจำเป็นต้องใช้ดอกสว่านประเภทอื่นเพื่อความปลอดภัย และความทนทานของงานครับ

• ไม่เหมาะกับการเจาะวัสดุหนามาก

• ราคาสูงกว่าดอกสว่านทั่วไป

• ใช้งานผิดวิธีอาจทำให้พังเร็ว

เทคนิค และการเลือกซื้อ 

การใช้งานดอกเจดีย์ให้ได้ผลลัพธ์ที่ดีมีเทคนิคเล็ก ๆ ที่ควรรู้ครับ เช่น ควรเลือกความเร็วรอบให้เหมาะกับวัสดุ วัสดุอ่อนใช้รอบสูงได้ แต่ถ้าเป็นโลหะแข็งอย่างสแตนเลสควรใช้รอบต่ำ ๆ และแรงกดพอดี

การหยอดน้ำมันหล่อลื่นก็ช่วยลดความร้อนที่ส่งผลต่ออายุการใช้งาน นอกจากนี้อย่าลืมยึดชิ้นงานให้แน่น เพื่อป้องกันไม่ให้หมุนตามดอก และสิ่งสุดท้ายแต่สำคัญมาก คือการเจาะทีละขั้น ไม่ใช่กดให้ทะลุในครั้งเดียว เพื่อให้รูออกมาสวย และไม่ทำให้ดอกเสียหายเร็วครับ

• เลือกรอบการหมุนให้เหมาะกับวัสดุ

• ใช้น้ำมันหล่อลื่นเมื่อใช้กับโลหะแข็ง

• ยึดชิ้นงานให้แน่น ป้องกันการหมุนตามดอก

• เจาะทีละขั้น ไม่กดทะลุรวดเดียว 

การเลือกซื้อ ดอกเจดีย์ ควรดูจากหลายปัจจัยครับ เริ่มจากวัสดุที่ใช้ทำ ถ้าเป็น HSS ธรรมดาก็เพียงพอสำหรับงานทั่วไป แต่ถ้าอยากได้ความทนทาน อีกตัวเลือกหนึ่งคือแบบเคลือบ TiN ที่ทนต่อการสึกหรอ

• วัสดุ: HSS ธรรมดา หรือ HSS เคลือบ TiN

• ขนาด: มีหลายขนาด ตามความประสงค์ เช่น 4–12 มม. 4–20 มม. 4–32 มม.

• จำนวนขั้น: มากขั้น ครอบคลุมการใช้งานหลากหลายขึ้น

การดูแลรักษา ดอกเจดีย์ 

หลายคนอาจจะสงสัยว่าดอกเจดีย์ที่ใช้งานบ่อย ๆ จะมีวิธีเก็บรักษายังไงให้คงความคม และอยู่ได้นาน เพราะอุปกรณ์แบบนี้ถ้าไม่ใส่ใจเลยก็หมดสภาพได้ไวมาก ๆ การดูแลรักษาที่ถูกวิธีจึงสำคัญไม่น้อยไปกว่าการใช้งานจริงครับ หลัก ๆ เลยคือการ ทำความสะอาดเศษโลหะหลังใช้งาน เวลาเอาไปใช้ข้างนอก ให้เก็บในกล่อง ป้องกันการกระแทก และที่สำคัญ หลีกเลี่ยงการใช้ผิดประเภท เช่น เอาไปเจาะไม้หนา ๆ หรือ เจาะคอนกรีต เช่นเดียวกับดอกสว่านชนิดอื่น ควรตรวจสอบความคมของดอกเจดีย์อย่างสม่ำเสมอ หากทื่อให้ลับ หรือเปลี่ยนใหม่ 

ดอกเจดีย์ เหมาะกับใคร? 

ถ้าคุณเป็นช่างไฟฟ้าที่ต้องขยายรูตู้ไฟ หรือช่างซ่อมบำรุงโรงงานที่ต้องเจาะแผ่นโลหะบาง ๆ แม้แต่ช่างติดตั้งระบบท่อที่ต้องทำรูให้พอดีกับข้อต่อ และสาย DIY ที่ทำงานกับพลาสติก หรืออะคริลิก ดอกเจดีย์นี่แหละครับที่สามารถตอบโจทย์ทั้งหมดนี้ได้สบาย ๆ ทั้งประหยัดเวลา และให้ผลลัพธ์ที่สวยงาม 

• ช่างไฟฟ้า → ใช้ขยายรูตู้ไฟ

• ช่างซ่อมบำรุง → เจาะแผ่นโลหะบาง

• ช่างติดตั้งท่อ → ทำรูสำหรับข้อต่อ

• ช่าง DIY → เจาะพลาสติก หรืออะคริลิก

ประสบการณ์จากผู้ใช้งาน 

คนที่เคยหยิบดอกเจดีย์มาใช้งานครั้งแรก มักพูดเป็นเสียงเดียวกันครับ ว่า “รู้งี้ซื้อมาตั้งนานแล้ว” เพราะมันทำให้งานเร็วขึ้นอย่างชัดเจน ไม่ต้องเปลี่ยนดอกหลายรอบ งานที่ออกมาก็ดูเรียบร้อยกว่าเดิม แถมยังรู้สึกว่าการลงทุนซื้อชุดดอกเจดีย์สักชุด คุ้มค่ามากกว่าที่คิด

ผมได้มีโอกาสคุยกับช่างมืออาชีพ หลายคนก็ยืนยันตรงกันครับว่าดอกเจดีย์ช่วยลดปัญหารูบาน หรือเสี้ยนโลหะได้จริง ทำให้งานที่ต้องการความเรียบร้อยดูเนี๊ยบขึ้นมาก พวกเขาบอกว่า ใครทำงานกับแผ่นเหล็ก หรืออะลูมิเนียมบ่อย ๆ ดอกเจดีย์คือของที่ต้องมี ไม่งั้นจะเสียเวลา และเสียวัสดุไปกับความผิดพลาดเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่แก้ได้ง่าย ๆ แค่เลือกดอกเจาะที่เหมาะสมมาใช้

ช่างบางคนเล่าว่า แค่ครั้งแรกที่ได้ลองใช้ก็รู้สึกได้ทันทีว่างานออกมาสะอาดขึ้นมาก เวลาต้องขยายรูในพื้นที่จำกัด มันทำให้เขาประหยัดเวลาได้ตั้งเยอะ ขณะที่อีกคนหนึ่งซึ่งทำงานกับท่อโลหะบ่อย ๆ ก็บอกว่าดอกเจดีย์คือสิ่งที่ทำให้เขามั่นใจได้ว่างานจะไม่เสีย แม้จะเป็นงานเร่งด่วนก็ยังออกมาดูดี และแข็งแรง

ประสบการณ์เหล่านี้ยิ่งตอกย้ำว่าครับดอกเจดีย์ไม่ได้เป็นเพียงอุปกรณ์ติดไว้เพื่อความเท่ แต่เป็นตัวช่วยหลักที่ทำให้ช่างทำงานได้ง่ายขึ้น และมั่นใจในคุณภาพงานมากขึ้นทุกครั้งที่หยิบมาใช้

สรุป 

จุดเด่นของดอกเจดีย์คือการเจาะหลายขนาดด้วยดอกเดียว รอยที่เรียบเนียน และความสะดวกในการใช้งาน แม้จะมีข้อจำกัดเรื่องวัสดุหนา และราคาที่สูงกว่าดอกสว่านทั่วไป ถ้าเลือกใช้ให้ถูกวิธี และดูแลรักษาดี ๆ มันก็จะเป็นหนึ่งในอุปกรณ์พลิกเกมของงานคุณได้อย่างไม่น่าเชื่อ และกลายเป็นไอเท็มคู่ใจที่ขาดไม่ได้ในกล่องเครื่องมือ

ดอกเจดีย์ ถือเป็นตัวแทนของความอเนกประสงค์ในงานเจาะยุคใหม่ ที่หลายคนมองว่าการลงทุนซื้อเพียงชุดเดียวก็ช่วยครอบคลุมความต้องการเจาะหลากหลายขนาดได้จริง ไม่ต้องคอยพกดอกสว่านเป็นสิบ ๆ ให้หนักกล่อง การทำงานจึงคล่องตัวขึ้นอย่างมาก

นี่จึงเป็นเหตุผลที่ช่างบางคนจึงเปรียบ ดอกเจดีย์ ว่าเป็น "ทางลัด" ในงานประจำวัน