มือใหม่ต้องรู้ใช้ ดอกต๊าปเกลียว ยังไงให้ได้งานเนียน ไม่พังกลางทาง!

ดอกต๊าปร่องเกลียวสีทอง แบบก้านยาว NACHI L7916P G Spiral Tap Long Shank ขนาด M6x1.0x120

1,330 บาท

ชุดดอกต๊าป KEIBA BSF ตัวผู้ ขนาด 1.1/8 x 9 นิ้ว (3 ตัว)

2,960 บาท

ดอกต๊าปร่องเกลียวสีดำ NACHI L6866 ST Spiral Tap ขนาด M10 X 1.5R ความยาว 75 mm

430 บาท

ชุดดอกต๊าป KEIBA UNEF ตัวผู้ ขนาด 5/16 x 32 นิ้ว (3 ตัว)

780 บาท

ดอกต๊าปเกลียว KEIBA SFT-N ( OX ) สีดำ ขนาด 5/8 x 11 นิ้ว

860 บาท

ชุดดอกต๊าป KEIBA เกลียวซ้าย ขนาด 30 x 1.5 มม. (3 ตัว)

8,650 บาท

การต๊าปเกลียวไม่ใช่เรื่องใหม่สำหรับช่างมืออาชีพ แต่สำหรับคนที่เพิ่งเริ่มเข้าวงการหรือเริ่มหัดทำงานช่างเองที่บ้าน คำว่า "ดอกต๊าปเกลียว" อาจฟังดูน่าปวดหัวใช่ไหมครับ? ไม่ต้องห่วงเลย ในบทความนี้ผมจะค่อยๆพาไปรู้จักกับเจ้า ดอกต๊าปเกลียว แบบเป็นกันเอง เข้าใจง่ายๆ และที่สำคัญคือจะช่วยให้คุณเลือก ดอกต๊าปเกลียว ได้เหมาะกับงานจริง ทำให้ต๊าปเกลียวได้เนียนกริ๊บ ไม่เสียของ ไม่หงุดหงิดกลางคันแน่นอน!

ดอกต๊าปเกลียว คืออะไร? ใช้ทำอะไร?

ดอกต๊าปเกลียว (Tap) คืออุปกรณ์ชิ้นเล็ก ๆ แต่มีพลังในการเปลี่ยนรูเจาะธรรมดาให้กลายเป็นรูที่สามารถขันน็อตหรือสกรูเข้าไปได้อย่างแน่นหนา ฟังดูเหมือนง่าย แต่ถ้าเลือกหรือใช้ผิดประเภท งานก็พังได้เหมือนกันนะครับ ดอกต๊าปเหมาะสำหรับใช้กับวัสดุต่าง ๆ เช่น โลหะ พลาสติก ไม้แข็ง หรือแม้แต่พลาสวูด และใช้งานร่วมกับสว่านหรือต๊าปมือก็ได้ตามสะดวก ใครชอบทำงานช่าง DIY ที่บ้าน จะมีไว้สักชุดก็ไม่เสียหายครับ

ส่วนประกอบของ ดอกต๊าปเกลียว

• ปลายต๊าป (Chamfer): ส่วนนี้เปรียบเสมือนหัวนำทางครับ คอยช่วยให้ดอกต๊าปสามารถเริ่มเข้าไปในรูเจาะได้ง่ายขึ้น ไม่ต้องออกแรงฝืนมาก เหมือนมีไกด์พาเราเดินทาง ถ้าไม่มีปลายต๊าปแบบนี้ เวลาหมุนเข้าไปครั้งแรกอาจจะสะดุดหรือเบี้ยวได้ง่ายเลยนะครับ
• ฟันต๊าป (Threads): ส่วนนี้แหละครับที่เป็นหัวใจของการต๊าปเกลียว เพราะมันคือคมฟันที่ทำหน้าที่กัดลงไปในรูเจาะเพื่อสร้างร่องเกลียว ถ้าฟันคมดี งานก็จะออกมาสวย เนียน ขันน็อตแน่นเป๊ะ แต่ถ้าฟันเริ่มทื่อเมื่อไหร่ ก็จะเริ่มฝืด กัดไม่เข้า และมีโอกาสหักกลางทางได้เหมือนกันนะครับ เพราะฉะนั้นดูแลฟันต๊าปให้ดี ๆ ด้วยนะ
• ร่องคายเศษ (Flutes): เจ้าร่องนี้มีหน้าที่เหมือนกับทางออกฉุกเฉินครับ คอยพาเศษวัสดุที่เกิดจากการกัดเกลียวให้ไหลออกจากรูเจาะได้สะดวก ไม่อุดตันอยู่ข้างใน ถ้าไม่มีร่องนี้ เศษจะติดค้างอยู่ในรู ทำให้ต๊าปฝืดหรือหักได้ง่ายเลยครับ เพราะฉะนั้น อย่ามองข้ามเจ้าร่องคายเศษเล็กๆ นี้เด็ดขาด!
• ก้านจับ (Shank): ส่วนนี้ก็เปรียบเหมือนมือจับของเราเลยครับ เอาไว้ให้เครื่องมือหรือด้ามต๊าปจับดอกต๊าปได้แน่นๆ ถ้าก้านจับดี งานก็มั่นคง ไม่หลุด ไม่หมุนฟรีกลางทาง บางรุ่นยังมีก้านแบนกันลื่นด้วยนะครับ ใครที่ใช้ต๊าปมือบ่อย ๆ จะรู้เลยว่าตรงนี้แหละที่ช่วยให้งานลื่นไหลจริงๆ

ดอกต๊าปเกลียว มีกี่แบบ? แต่ละแบบใช้ตอนไหน?

ดอกต๊าปร่องตรง

มีลักษณะเป็นแท่งเหล็กกล้าที่มี ร่องตรง ขนานกับแกนกลางของดอกต๊าป ร่องเหล่านี้ทำหน้าที่เป็นทางระบายเศษวัสดุที่ถูกตัดเฉือนออกขณะต๊าปเกลียว ใช้งานได้หลากหลายกับวัสดุหลายชนิด เช่น เหล็ก อะลูมิเนียม และพลาสติก เหมาะสำหรับการต๊าปรูกลมตันที่ไม่ลึกมากนัก

ดอกต๊าปท่อ

ออกแบบมาเพื่อสร้าง เกลียวสำหรับข้อต่อท่อ โดยเฉพาะ เกลียวท่อมีลักษณะแตกต่างจากเกลียวมาตรฐานทั่วไป คือเป็น เกลียวเรียว งจะค่อยๆ เล็กลงตามความยาว ทำให้เมื่อขันข้อต่อท่อเข้าไปจะมีความแน่นและซีลกันรั่วได้ดี มีลักษณะเป็น ทรงเรียว และมีคมตัดที่สร้างเกลียวเรียวนี้ มักใช้ในงานประปา

ดอกต๊าปร่องเกลียว

ถูกออกแบบให้มีลักษณะเป็น ร่องเฉียง บิดเป็นเกลียวไปตามความยาวของดอกต๊าป ข้อดีหลักของดอกต๊าปร่องเฉียงคือ ประสิทธิภาพในการระบายเศษวัสดุที่ดีเยี่ยม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการต๊าปรูลึก เศษวัสดุจะถูกดันออกมาทางด้านหน้าของดอกต๊าป ทำให้ลดปัญหาการอุดตันและช่วยให้เกลียวที่ได้มีความเรียบร้อย

ดอกต๊าปรีดเกลียว

เป็นดอกต๊าปชนิดพิเศษที่ ไม่ทำการตัดเฉือน เนื้อวัสดุเพื่อสร้างเกลียว แต่จะ กดอัดและรีด ให้วัสดุเปลี่ยนรูปตามเกลียวของดอกต๊าป ข้อดีคือ ไม่มีเศษวัสดุ เกิดขึ้น ทำให้ไม่ต้องกังวลเรื่องการระบายเศษ และเกลียวที่ได้จะมีความ แข็งแรงและผิวเรียบ กว่าเกลียวที่ได้จากการตัดเฉือน

ดอกต๊าปปลายร่องเฉียง

มีลักษณะ ร่องตรง เป็นส่วนใหญ่ แต่ที่ ส่วนปลายของคมตัดจะมีร่องเฉียง ออกไปด้านหน้า การออกแบบนี้มีข้อดีคือช่วย ดันเศษวัสดุออกไปด้านหน้า ของรูเจาะขณะทำการต๊าป ทำให้เศษวัสดุไม่เข้าไปอุดตันในร่องเกลียว และช่วยให้การต๊าปทำได้อย่าง รวดเร็วและมีประสิทธิภาพ

เลือก ดอกต๊าปเกลียว ยังไงให้ตรงงาน?

• โลหะ (เหล็ก, สเตนเลส): ถ้าคุณเจองานที่ต้องต๊าปเกลียวลงบนเหล็กแข็ง ๆ หรือสเตนเลสสุดแกร่ง อย่าหยิบดอกธรรมดามาใช้นะครับ เพราะมันอาจจะไม่รอด! แนะนำให้เลือกใช้ดอก HSS-Co หรือแบบคาร์ไบด์ไปเลย จะได้ทนความร้อนสูง ใช้งานลื่น ไม่หักกลางทางให้ช้ำใจ
• อะลูมิเนียม/ทองเหลือง: วัสดุกลุ่มนี้จัดว่าอยู่ในหมวดนิ่มครับ ต๊าปง่ายกว่าวัสดุอื่นเยอะเลย ถ้าใครเพิ่งหัดต๊าป แนะนำให้เริ่มจากวัสดุพวกนี้ก่อนก็ได้นะ จะได้ไม่เจอแรงต้านเยอะ สำหรับดอกต๊าปที่ใช้ก็เลือกแบบรีดหรือ HSS ธรรมดาก็เพียงพอแล้ว งานออกมาเนียน ไม่เปลืองแรง แถมเศษก็ไม่เยอะให้รำคาญใจด้วย
• พลาสติก: วัสดุตัวนี้ถึงจะดูง่าย ๆ แต่ถ้าใช้ดอกต๊าปที่คมเกินไป อาจทำให้ร้าวหรือแตกเอาได้ง่าย ๆ เลยนะครับ เพราะพลาสติกไม่ทนแรงเฉือนมากนัก แนะนำให้ใช้ดอกที่คมพอดี ๆ ไม่ต้องฟันดุเกินไป งานจะออกมาสวย ไม่เสียของ และไม่เสียอารมณ์ด้วยครับ

ดอกต๊าปเกลียว แต่ละวัสดุแตกต่างกันยังไง?

HSS (High Speed Steel)

• เหมาะกับงานทั่วไปครับ ถ้าใครเพิ่งเริ่มต้นหรือไม่ได้ใช้ต๊าปบ่อย ดอก HSS แบบนี้ถือว่าคุ้มมาก ราคาย่อมเยา แถมใช้งานได้หลากหลาย ไม่ต้องจ่ายแพงก็ทำงานได้ดี ถ้าดูแลให้ดีอยู่ได้นานอีกด้วยนะครับ

HSS-Co (Cobalt)

• ดอกต๊าปแบบ HSS-Co หรือที่มีส่วนผสมของโคบอลต์นี่แหละครับ คือพระเอกของงานหนักเลย เพราะมันทนความร้อนได้ดีมาก เหมาะสุด ๆ กับการต๊าปโลหะแข็ง ๆ อย่างสเตนเลสที่กัดยาก แถมยังช่วยให้ฟันต๊าปไม่สึกเร็วอีกด้วย ใครทำงานกับโลหะแข็งบ่อย ๆ ควรมีติดกล่องเครื่องมือไว้เลยครับ

คาร์ไบด์ (Carbide)

• คาร์ไบด์นี่ถือเป็นแชมป์ด้านความแข็งเลยครับ เรียกได้ว่าแน่นสุดในหมู่ดอกต๊าปแล้ว เหมาะกับงานที่ต้องการความแม่นยำสูง ใช้กับเครื่อง CNC หรือการผลิตแบบต่อเนื่องที่เน้นความเร็วและคุณภาพแบบมืออาชีพจริงจัง แต่ถ้าใครคิดจะใช้กับต๊าปมือทั่วไป อาจต้องคิดดี ๆ หน่อย เพราะแม้มันจะแข็ง แต่ก็ค่อนข้างเปราะเหมือนกันครับ
• แม้จะดูแข็งสุด ๆ แต่คาร์ไบด์ก็มีจุดอ่อนคือความเปราะครับ เรียกว่าถ้าใช้ผิดที่ผิดทาง แตกหักง่ายเลย โดยเฉพาะถ้าเอามาใช้กับต๊าปมือที่แรงกดอาจจะไม่สม่ำเสมอ แบบนี้ไม่แนะนำเลยครับ เพราะโอกาสพังกลางงานมีสูงมาก ใช้กับเครื่อง CNC หรือเครื่องจักรที่ควบคุมได้แม่นจะปลอดภัยและคุ้มค่ากว่าครับ

วิธีใช้ ดอกต๊าปเกลียว ให้ไม่พังกลางทาง

เตรียมรูเจาะให้พอดี

• ก่อนจะต๊าปเกลียว เราต้องเจาะรูนำก่อนนะครับ อย่าเพิ่งรีบเอาดอกต๊าปลงไปเลย เพราะถ้ารูเล็กเกินไป ดอกต๊าปอาจฝืดหรือหักกลางทางได้ง่าย ๆ เลย วิธีที่ปลอดภัยคือใช้ดอกสว่านเจาะนำให้ได้ขนาดพอดีกับเกลียวที่เราต้องการก่อน รับรองว่าช่วยให้งานลื่นและออกมาเป๊ะกว่ามาก!
• ตรวจสอบขนาดจากตารางการเจาะรูนำ (Tap Drill Chart) ด้วยนะครับ ตารางนี้ช่วยให้เรารู้ว่ารูเจาะควรกว้างแค่ไหนถึงจะพอดีกับขนาดเกลียวที่ต้องการ ไม่เล็กเกินจนแน่น ไม่หลวมเกินจนหมุนฟรี ใครที่ยังไม่มีตารางนี้แนะนำให้ปริ๊นต์ไว้เลยครับ หรือโหลดเก็บไว้ในมือถือก็สะดวกดี จะได้ไม่ต้องเดาให้เสี่ยง

ใช้น้ำหล่อลื่น

• การใช้น้ำหล่อลื่นนี่เหมือนเติมน้ำมันให้กับเครื่องจักรเลยครับ เพราะมันช่วยลดแรงเสียดทานระหว่างดอกต๊าปกับชิ้นงานได้เยอะมาก ทำให้ต๊าปลื่น ไม่ติดขัด ลดโอกาสที่ดอกจะหักกลางคันแบบน่าเสียดาย แถมยังช่วยให้ได้เกลียวที่เนียนกริ๊บอีกด้วยนะ
• ใช้น้ำมันต๊าปโดยเฉพาะก็จะดีที่สุดครับ แต่ถ้าหาไม่ได้ น้ำมันจักรธรรมดาก็พอช่วยได้เหมือนกัน ไม่ต้องซีเรียส ขอแค่มีของหล่อลื่นติดมือไว้ งานจะลื่นขึ้นเยอะเลย ดีกว่าต๊าปแบบแห้ง ๆ แล้วเสี่ยงหักกลางทางครับ

อย่าฝืน! หมุนเข้า-หมุนกลับ

• ต๊าปเข้าไปประมาณ 1–2 เกลียวก่อนนะครับ แล้วค่อยหมุนย้อนกลับประมาณ 1/4 รอบ หรือครึ่งรอบ เพื่อหักเศษโลหะที่ติดอยู่ในร่องออก วิธีนี้จะช่วยป้องกันไม่ให้ฟันต๊าปหักกลางคัน และยังทำให้งานต๊าปลื่นขึ้นเยอะเลยครับ เหมือนเราค่อย ๆ เคลียร์ทางให้ดอกต๊าปเดินหน้าต่อได้แบบไม่ติดขัด
• ช่วยให้ฟันต๊าปไม่หักกลางทาง และยังกันไม่ให้เศษโลหะเข้าไปติดในร่องจนทำให้งานสะดุดหรือเกลียวเสียอีกด้วยครับ บอกเลยว่าหมุนกลับแค่เล็กน้อย แต่ช่วยให้การต๊าปลื่นไหลขึ้นเยอะเลย

ใช้ความเร็วให้เหมาะสม

• ถ้าใช้สว่าน: อย่ากดเร่งรอบแบบเต็มสปีดนะครับ เพราะถ้ารอบสูงเกินไป โดยเฉพาะเวลาต๊าปรูตัน จะทำให้ดอกต๊าปร้อนเร็ว เสียดสีแรง และมีโอกาสหักกลางคันได้ง่าย ๆ เลย ค่อย ๆ กด ค่อย ๆ หมุน ให้รอบเดินช้า ๆ ดีกว่าครับ งานจะได้ออกมาสวย ไม่ต้องเสียเวลาแก้
• ถ้าต๊าปมือ: แนะนำให้หมุนช้า ๆ ครับ ค่อย ๆ บิดไปเรื่อย ๆ ให้รู้สึกว่าดอกมันเดินเข้าไปเนียน ๆ แบบไม่ต้านมือ ถ้าเริ่มรู้สึกฝืดหรือแน่นเมื่อไหร่ ให้หยุดแล้วหมุนย้อนกลับทันที อย่าฝืน เพราะมันอาจจะหักกลางทางได้ง่าย ๆ เลยครับ คิดซะว่าต๊าปเกลียวก็เหมือนการเดินเข้าโค้ง ต้องใจเย็นถึงจะสวยและปลอดภัย

ตรวจสอบฟันต๊าปเสมอ

• ถ้ามีบิ่น มีรอยแตก หรือเริ่มเห็นว่าฟันต๊าปไม่คมเหมือนเดิมแล้ว อย่าฝืนใช้นะครับ บอกเลยว่าเสี่ยงหักกลางทางมาก ๆ เปลี่ยนดอกใหม่ดีกว่า เสียตังค์นิดหน่อย ดีกว่าเสียเวลาแก้งาน หรือทำให้ชิ้นงานพังทั้งชิ้นครับ

ข้อควรระวังเมื่อใช้งานจริง

ระวังเศษบาดมือ

เศษโลหะจากการต๊าปนี่บอกเลยว่าคมสุด ๆ ครับ คมแบบโดนทีมีเลือดแน่นอน เพราะฉะนั้นอย่าชะล่าใจนะครับ ควรใส่ถุงมือที่หนาพอสมควร และแว่นตานิรภัยเพื่อป้องกันเศษกระเด็นเข้าตาไว้เสมอ จะได้ทำงานได้อย่างปลอดภัย ไม่ต้องหยุดไปล้างแผลกลางงานให้เสียอารมณ์

อย่าใช้แรงมากเกิน

การต๊าปไม่ใช่การออกแรงฝืนเหมือนขันน็อตนะครับ แต่มันคือศิลปะของการควบคุม ถ้าเราหมุนไปแล้วเริ่มรู้สึกแน่นหรือฝืด อย่าฝืนเด็ดขาด! ให้หมุนย้อนกลับสักนิดเพื่อคลายแรงดันและเคลียร์เศษโลหะ แบบนี้จะช่วยให้ดอกต๊าปเดินต่อได้ลื่น ๆ ไม่ต้องเสี่ยงหักกลางคันครับ

ทำความสะอาดดอกทุกครั้งหลังใช้

อย่าลือทำความสะอาดดอกต๊าปทุกครั้งหลังใช้งานนะครับ เพราะเศษโลหะที่ค้างอยู่ตามร่องหรือคมตัด ถ้าปล่อยทิ้งไว้มันจะฝังแน่น และทำให้คมของดอกสึกเร็วขึ้นมาก แถมบางทียังทำให้ใช้ครั้งต่อไปแล้วงานไม่เนียนอีกต่างหาก เช็ดออกเบา ๆ ด้วยแปรงหรือผ้าแห้งก็ช่วยยืดอายุการใช้งานได้เยอะเลยครับ

สรุป

การต๊าปเกลียวไม่ใช่เรื่องยากถ้าเลือก ดอกต๊าปเกลียว ให้ถูกประเภทกับงาน รู้จักการใช้ที่ถูกต้อง และหมั่นดูแลเครื่องมือ ดอกต๊าปเกลียวจะเป็นเครื่องมือที่ช่วยให้งานของคุณออกมาเรียบร้อย เนียน และไม่เสียของระหว่างทาง