การเลือกขนาด ลูกปืนตุ๊กตา ให้เหมาะสม พร้อมวิธีอ่านรหัส UC, UCP, UCFL, UCF และปัจจัยที่ควรรู้

ตลับลูกปืนตุ๊กตา ASAHI UCF204-12 ฝายางปิด ความแม่นยำ P0 (Abec 1)

720 บาท

ตลับลูกปืนตุ๊กตา ASAHI UCFL208 ฝายางปิด ความแม่นยำ P0 (Abec 1)

660 บาท

ตุ๊กตาลูกปืน Newfar UCF207 มีฝาปิด ความแม่นยำ P0 (Abec 1)

670 บาท

ตลับลูกปืนตุ๊กตา ASAHI UCP209 ฝายางปิด ความแม่นยำ P0 (Abec 1)

860 บาท

ตลับลูกปืนตุ๊กตา ASAHI UCFL205-16 ฝายางปิด ความแม่นยำ P0 (Abec 1)

720 บาท

ตลับลูกปืนตุ๊กตา ASAHI UCP210 ฝายางปิด ความแม่นยำ P0 (Abec 1)

1,060 บาท

เมื่อนึกถึงงานรองรับเพลา (Shaft) ที่หมุนอย่างต่อเนื่อง หนึ่งในทางเลือกยอดนิยมก็คือ “ลูกปืนตุ๊กตา” (Pillow Block Bearing) เนื่องจากติดตั้งง่าย ดูแลสะดวก และราคาไม่สูงเท่ากับระบบรองรับเพลาที่ซับซ้อนกว่า แต่การเลือกใช้ขนาดหรือรุ่นให้ถูกต้องมีความสำคัญอย่างยิ่ง ทั้งในแง่ของความแข็งแรง ความทนทาน และอายุการใช้งานโดยรวม บทความนี้จะชวนคุณมาทำความเข้าใจวิธีอ่านรหัส อย่างเช่น UCP, UCFL, UCF ฯลฯ ตลอดจนปัจจัยในการเลือกเพื่อให้ได้ ลูกปืนตุ๊กตา ที่ตรงกับความต้องการจริง ๆ

1. ทำความรู้จัก ลูกปืนตุ๊กตา (Pillow Block Bearing) แบบคร่าว ๆ

ลูกปืนตุ๊กตา ประกอบด้วย 2 ส่วนหลัก ๆ คือ

• Insert Bearing: ตลับลูกปืน (Bearing) ที่มีขอบยื่นออกด้านข้างเล็กน้อย มีระบบล็อกกับเพลา เช่น สกรูล็อกหรือก้านล็อก (Eccentric Lock)

• Housing (ตัวตุ๊กตา): โครงสร้างเหล็กหล่อหรือวัสดุอื่น ที่ใช้ยึดแบริ่งเข้ากับฐานหรือโครงเครื่องจักร ซึ่งมีรูสำหรับยึดน็อตหรือลูกปืนลักษณะต่าง ๆ

จุดเด่นของ ลูกปืนตุ๊กตา คือ ติดตั้งง่าย ปรับแนวเพลา (Alignment) ได้ระดับหนึ่งโดยไม่ต้องใช้เทคนิคซับซ้อน และในหลายรุ่นจะมีหัวอัดจาระบี (Grease Nipple) มาให้พร้อม ดูแลซ่อมบำรุงได้สะดวก

2. วิธีอ่านรหัส UC, UCP, UCFL, UCF … บอกอะไรได้บ้าง?

เวลาจะเลือกซื้อหรือตรวจสอบ ลูกปืนตุ๊กตา มักจะเห็นรหัสขึ้นต้นด้วย “UC…” แล้วตามด้วยเลข เช่น UCP205, UCF204, UCFL207 เป็นต้น โดยมีความหมายคร่าว ๆ ดังนี้:
       1. UC: อักษรย่อที่บ่งบอกว่าเป็นตลับลูกปืน (Insert Bearing) ชนิดที่ใช้งานกับตุ๊กตา (Housing) ในซีรีส์มาตรฐาน

• P = Pillow Block (ฐานตั้งเรียบ) เป็นทรงที่มีก้นวางแนบพื้น/ฐาน

• F = Flange (สี่เหลี่ยม/สี่รู) เป็นตุ๊กตาติดหน้าแปลน

• FL = Flange (สองรู) คือแปลนทรงวงรีหรือทรงข้าวหลามตัด

• T = Tapped Base หรือ Take-Up มีลักษณะปรับตั้งระยะได้

• ยังมีตัวอักษรอื่น ๆ ที่อาจบ่งบอกทรงเฉพาะ เช่น FC, FB, PA ฯลฯ

       2. ตัวเลขสามหลักท้าย (เช่น “205”, “204”, “207”)

• ส่วนใหญ่บ่งบอกขนาดรูเพลา (Bore Diameter)

• ตัวเลข “205” มักหมายถึงรูเพลา 25 มม., “204” รูเพลา 20 มม. ส่วน “207” รูเพลา 35 มม. เป็นต้น (ขึ้นอยู่กับมาตรฐานผู้ผลิต บางทีเลข 20=20 มม. ตรง ๆ หรือบางรุ่นต้องคูณ 5)

• UCP205 = ลูกปืนตุ๊กตาทรงฐานตั้ง (Pillow Block) ซีรีส์ UC, รูเพลา ~25 มม.

• UCF204 = ลูกปืนตุ๊กตาติดหน้าแปลนทรงสี่เหลี่ยม (Flange Square) ซีรีส์ UC, รูเพลา ~20 มม.

       3. P, F, FL, T ฯลฯ: อักษรต่อมาจะบอก “รูปทรง Housing”

ตัวอย่าง

       หมายเหตุ: บางแบรนด์อาจมีการเรียกแบบละเอียดหรือเพิ่มตัวอักษรพิเศษ เช่น “UCP205-16” ก็อาจหมายถึงรูเพลา 1 นิ้ว (25.4 มม.) แทน 25 มม. ปกติ จึงควรดูสเปกผู้ผลิตร่วมด้วย

3. ปัจจัยสำคัญในการเลือกใช้ตลับลูกปืนตุ๊กตา

       3.1 ขนาดเพลา (Shaft Size)

• เป็นปัจจัยแรก ๆ ที่ต้องดู เพราะตัว Insert Bearing ต้องสวมได้พอดีหรือเป็น Interference Fit เล็กน้อยเพื่อไม่ให้เพลาหมุนหลวม
• ระวังการเลือกชนิดล็อกเพลา เช่น สกรูล็อกบนเสื้อแบริ่ง หรือ Eccentric Lock (ปลอกเยื้องศูนย์) ขึ้นอยู่กับการใช้งาน

       3.2 แรงโหลด (Load)

• ลูกปืนตุ๊กตาแต่ละเบอร์รองรับแรงในแนวรัศมี (Radial Load) และแนวแกน (Axial Load) ได้ไม่เท่ากัน
• หากงานมีแรงกระแทกสูง (Shock Load) ควรเลือกซีรีส์ที่แข็งแรงหรือขยายขนาดเผื่อไว้ ไม่ใช้รุ่นพิกัดต่ำสุด

       3.3 ความเร็วรอบ (Speed)

• ความเร็วรอบ (RPM) สูง ๆ จะเกิดความร้อนสะสมง่าย ทำให้จาระบีเสื่อมเร็ว และตลับลูกปืนสึกหรอ
• เลือกรุ่นที่ผู้ผลิตระบุรองรับรอบได้สูง หรืออาจต้องใช้จาระบีพิเศษทนอุณหภูมิสูง

       3.4 สภาพแวดล้อม (Environment)

• มีฝุ่นเยอะ ความชื้นสูง น้ำเค็ม หรือสารเคมีหรือไม่?
• ควรพิจารณาเลือก Housing ที่ทำจากสแตนเลส หรือมีซีลกันฝุ่น/กันน้ำได้ดี รวมถึงวางแผนการเติมจาระบีบ่อยตามสมควร

       3.5 การติดตั้งและการบำรุงรักษา

• ตรวจสอบว่าพื้นที่ติดตั้งเหมาะกับรูปทรง Housing แบบไหน (ฐานตั้ง, หน้าแปลน, ทรงสี่เหลี่ยม, ทรงวงรี)
• ควรมีช่องให้มือหรือเครื่องมือเข้าอัดจาระบีได้สะดวกหรือไม่

4. เกรด / ความแน่นของเบอร์ P0, P6, P5 (Abec) ส่งผลอย่างไร?

ในสเปกของตลับลูกปืน บางครั้งจะมีการระบุว่าเป็นเกรด P0, P6, P5 (ตามมาตรฐาน ISO) หรืออาจใช้มาตรฐาน ABEC 1, ABEC 3, ABEC 5 (ตามมาตรฐานของสหรัฐฯ) ซึ่งโดยหลัก ๆ คือ “ระดับความเที่ยงตรง” (Precision) และ “ค่าคลอน (Clearance)” ภายใน

• P0 (Abec 1): เป็นเกรดพื้นฐานที่นิยมใช้ในงานทั่วไป

• P6, P5 (Abec 3, Abec 5): ยกระดับความเที่ยงตรงขึ้น เหมาะกับงานรอบสูง หรือต้องการความนิ่งของเพลามากขึ้น

• หากเกรดสูงขึ้น ความคลาดเคลื่อนด้านขนาดและการสั่นสะเทือนจะลดลง แต่ราคาก็มักจะสูงตาม

การเลือกใช้ในงาน ลูกปืนตุ๊กตา ส่วนใหญ่ มักจะเป็นเกรดพื้นฐาน (P0, Abec 1) เนื่องจากเน้นที่การติดตั้งง่ายและงานที่ไม่ได้ต้องการความเที่ยงตรงสูงมากเท่างานสปินเดิล CNC แต่หากเป็นงานรอบสูงและอ่อนไหวต่อการสั่น ก็ควรขยับไป P6 หรือ P5 เพื่อเพิ่มความเสถียร

5. สรุปเคล็ดลับการเลือก ลูกปืนตุ๊กตา ให้เหมาะสม

       1. ระบุขนาดรูเพลาและรูปทรง Housing ให้ถูกต้อง
ใช้รหัส UC, UCP, UCF, UCFL ฯลฯ ให้ตรงตามตำแหน่งการติดตั้งและขนาดเพลา
       2. เช็กแรงและรอบที่ต้องเจอ
หากมีแรงมากหรือรอบสูง ควรเลือกเบอร์ที่รองรับการทำงานได้และมีเสปกจาระบีที่เหมาะสม
       3. คำนึงถึงสภาพแวดล้อม
หากมีฝุ่น-น้ำ-ความชื้นมาก ให้เลือกซีลและวัสดุ Housing (สแตนเลสหรือเหล็กหล่อเกรดทนสนิม) ที่เหมาะสม
       4. พิจารณาระดับความเที่ยงตรง
งานทั่วไปเลือก P0 (Abec 1) ก็เพียงพอ แต่งานรอบสูงอาจต้อง P6 (Abec 3) หรือ P5 (Abec 5)
       5. วางแผนการบำรุงรักษา
การเลือก ลูกปืนตุ๊กตา ที่ใช่ ไม่ใช่เรื่องยุ่งยาก แต่จำเป็นต้องเข้าใจรหัส ชนิด Housing และปัจจัยด้านโหลด/รอบ/สภาพแวดล้อม รวมถึงระดับความเที่ยงตรงของแบริ่ง เพราะเมื่อเลือกได้ถูกต้อง การติดตั้งก็ราบรื่น เครื่องจักรหรือสายพานลำเลียงจะทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ และอายุการใช้งานก็นานขึ้น ซึ่งนั่นหมายถึงการลดต้นทุนระยะยาวของคุณด้วยนั่นเอง!

ควรมีวิธีอัดจาระบีหรือเปลี่ยนจาระบีตามรอบปฏิบัติงาน ป้องกันปัญหาความร้อนสะสมและการสึกหรอที่เกิดจากการหล่อลื่นไม่เพียงพอ